NCERT Solutions for Class 10 Social Science History Chapter 1 The Rise of Nationalism in Europe (Hindi Medium)

These Solutions are part of NCERT Solutions for Class 10 Social Science in Hindi Medium. Here we have given NCERT Solutions for Class 10 Social Science History Chapter 1 The Rise of Nationalism in Europe.These Solutions are part of NCERT Solutions for Class 10 Social Science in Hindi Medium. Here we have given NCERT Solutions for Class 10 Social Science History Chapter 1 The Rise of Nationalism in Europe. Students can view these Solutions before attending CBSE board exams. Students can prepare for class 10 and SSC Board Exams with NCERT books that have been authored by world-class teachers and experts. Students can practice these Chapter 1 The Rise of Nationalism in Europe NCERT solution questions before attending Class 10 board exams set by CBSE Board





เคช्เคฐเคถ्เคจ เค…เคญ्เคฏाเคธ
เคชाเค ्เคฏเคชुเคธ्เคคเค• เคธे

เคธंเค•्เคทेเคช เคฎें เคฒिเค–ें

เคช्เคฐเคถ्เคจ 1. เคจिเคฎ्เคจเคฒिเค–िเคค เคชเคฐ เคŸिเคช्เคชเคฃी เคฒिเค–ें –

  • (เค•) เคœ्เคฏुเคธेเคชे เคฎेเคค्เคธिเคจी
  • (เค–) เค•ाเค‰ंเคŸ เค•ैเคฎिเคฒो เคฆे เค•ाเคตूเคฐ
  • (เค—) เคฏूเคจाเคจी เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐเคคा เคฏुเคฆ्เคง
  • (เค˜) เคซ्เคฐैंเค•เคซเคฐ्เคŸ เคธंเคธเคฆ
  • (เค™) เคฐाเคท्เคŸ्เคฐเคตाเคฆी เคธंเค˜เคฐ्เคทों เคฎें เคฎเคนिเคฒाเค“ं เค•ी เคญूเคฎिเค•ा ।

 เคœ्เคฏुเคธेเคชे เคฎेเคธिเคจी
source: wikipedia

เค‰เคค्เคคเคฐ (เค•) เคœ्เคฏुเคธेเคชे เคฎेเคธिเคจी – เคตเคน เค‡เคŸเคฒी เค•ा เคเค• เค•्เคฐांเคคिเค•ाเคฐी เคฅा। เค‡เคธเค•ा เคœเคจ्เคฎ 1807 เคฎें เคœेเคจोเค† เคฎें เคนुเค† เคฅा เค”เคฐ เคตเคน เค•ाเคฐ्เคฌोเคจाเคฐी เค•े เค—ुเคช्เคค เคธंเค—เค เคจ เค•ा เคธเคฆเคธ्เคฏ เคฌเคจ เค—เคฏा। 24 เคตเคฐ्เคท เค•ी เค…เคตเคธ्เคฅा เคฎें เคฒिเค—ुเคฐिเคฏा เคฎें เค•्เคฐांเคคि เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เค‰เคธे เคฆेเคถ เคธे เคฌเคนिเคท्เค•ृเคค เค•เคฐ เคฆिเคฏा เค—เคฏा। เคคเคค्เคชเคถ्เคšाเคค् เค‡เคธเคจे เคฆो เค”เคฐ เคญूเคฎिเค—เคค เคธंเค—เค เคจों เค•ी เคธ्เคฅाเคชเคจा เค•ी। เคชเคนเคฒा เคฅा เคฎाเคฐ्เคธेเคˆ เคฎें เคฏंเค— เค‡เคŸเคฒी เค”เคฐ เคฆूเคธเคฐा เคฌเคฐ्เคจ เคฎें เคฏंเค— เคฏूเคฐोเคช, เคœिเคธเค•े เคธเคฆเคธ्เคฏ เคชोเคฒैंเคก, เคซ्เคฐांเคธ, เค‡เคŸเคฒी เค”เคฐ เคœเคฐ्เคฎเคจ เคฐाเคœ्เคฏों เคฎें เคธเคฎाเคจ เคตिเคšाเคฐ เคฐเค–เคจेเคตाเคฒे เคฏुเคตा เคฅे। เคฎेเคค्เคธिเคจी เค•ा เคตिเคถ्เคตाเคธ เคฅा เค•ि เคˆเคถ्เคตเคฐ เค•ी เคฎเคฐ्เคœी เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เคฐाเคท्เคŸ्เคฐ เคนी เคฎเคจुเคท्เคฏों เค•ी เคช्เคฐाเค•ृเคคिเค• เค‡เค•ाเคˆ เคฅी। เค…เคคः เค‡เคŸเคฒी เค•ा เคเค•ीเค•เคฐเคฃ เคนी เค‡เคŸเคฒी เค•ी เคฎुเค•्เคคि เค•ा เค†เคงाเคฐ เคนो เคธเค•เคคा เคฅा। เค‰เคธเคจे เคฐाเคœเคคंเคค्เคฐ เค•ा เค˜ोเคฐ เคตिเคฐोเคง เค•िเคฏा เค”เคฐ เค‰เคธเค•े เคฎॉเคกเคฒ เคชเคฐ เคœเคฐ्เคฎเคจी, เคชोเคฒैंเคก, เคซ्เคฐांเคธ, เคธ्เคตिเคŸ्เคœ़เคฐเคฒैंเคก เคฎें เคญी เค—ुเคช्เคค เคธंเค—เค เคจ เคฌเคจे। เค‡เคธी เค•ाเคฐเคฃ เคฎैเคŸเคฐเคจिเค– เคจे เค‰เคธเค•े เคตिเคทเคฏ เคฎें เค•เคนा เค•ि เคตเคน เคนเคฎाเคฐी เคธाเคฎाเคœिเค• เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เค•ा เคธเคฌเคธे เค–เคคเคฐเคจाเค• เคฆुเคถ्เคฎเคจ’ เคนै।



เค•ाเค‰ंเคŸ เค•ैเคฎिเคฒो เคฆे เค•ाเคตूเคฐ
source: Britannica

(เค–) เค•ाเค‰ंเคŸ เค•ैเคฎिเคฒो เคฆे เค•ाเคตूเคฐ – เค•ाเค‰ंเคŸ เค•ैเคฎिเคฒो เคฆे เค•ाเคตूเคฐ เค‡เคŸเคฒी เคฎें เคฎंเคค्เคฐी เคช्เคฐเคฎुเค– เคฅा, เคœिเคธเคจे เค‡เคŸเคฒी เค•े เคช्เคฐเคฆेเคถों เค•ो เคเค•ीเค•ृเคค เค•เคฐเคจेเคตाเคฒे เค†ंเคฆोเคฒเคจ เค•ा เคจेเคคृเคค्เคต เค•िเคฏा। เคตैเคšाเคฐिเค• เคคौเคฐ เคชเคฐ เคจ เคคो เคตเคน เค•्เคฐांเคคिเค•ाเคฐी เคฅा เค”เคฐ เคจ เคนी เคœเคจเคคंเคค्เคฐ เคฎें เคตिเคถ्เคตाเคธ เคฐเค–เคจेเคตाเคฒा । เค‡เคคाเคฒเคตी เค…เคญिเคœाเคค เคตเคฐ्เค— เค•े เคคเคฎाเคฎ เค…เคฎीเคฐ เค”เคฐ เคถिเค•्เคทिเคค เคธเคฆเคธ्เคฏों เค•ी เคคเคฐเคน เคตเคน เค‡เคคाเคฒเคตी เคญाเคทा เคธे เค•เคนीं เคฌेเคนเคคเคฐ เคซ्เคฐेंเคš เคฌोเคฒเคคा เคฅा। เค…เคคः เค‡เคŸเคฒी เค•े เคธเคฎ्เคฐाเคŸ เคตिเค•्เคŸเคฐ เค‡เคฎेเคจुเคเคฒ เคจे เค‰เคธे 1852 เค•ो เคธाเคฐ्เคกिเคจिเคฏा-เคชीเคกเคฎॉเคฃ्เคŸ เค•ा เคช्เคฐเคงाเคจเคฎंเคค्เคฐी เคฌเคจा । เค‰เคธเคจे เคฏเคนाँ เคชเคฐ เค†เคฐ्เคฅिเค•, เคถैเค•्เคทिเค• เค•ृเคทि เค•े เคตिเค•ाเคธ เค•े เคฒिเค เค•ाเคฐ्เคฏ เค•िเค เคคเคฅा เคธेเคจा เคฎें เคธुเคงाเคฐ เค•िเคฏा। เค‰เคธเคจे เคซ्เคฐांเคธ เคต เคธाเคฐ्เคกिเคจिเคฏा เคชीเคกเคฎॉเคฃ्เคŸ เค•े เคฌीเคš เคเค• เค•ूเคŸเคจीเคคिเค• เคธंเคงि เค•ी। เค…เคชเคจी เค‡เคจ เค•ूเคŸเคจीเคคिเค• เคšाเคฒों เค•े เค•ाเคฐเคฃ เค‰เคธเคจे เค‡เคŸเคฒी เค•ी เคธเคฎเคธ्เคฏाเค“ं เค•ी เคคเคฐเคซ เคฏूเคฐोเคชीเคฏ เคฆेเคถों เค•ा เคง्เคฏाเคจ เค†เค•เคฐ्เคทिเคค เค•िเคฏा। 6 เคœूเคจ 1861 เคˆเฅฆ เคฎें เค‰เคธเค•ी เคฎृเคค्เคฏु เคนो เค—เคˆ। เคซिเคฐ เคญी เคตเคน เค…เคชเคจे เค‰เคฆ्เคฆेเคถ्เคฏों เค•ो เคช्เคฐाเคช्เคค เค•เคฐเคจे เคฎें เคธเคซเคฒ เคฐเคนा เคœिเคจเค•े เค•ाเคฐเคฃ 18 เคซเคฐเคตเคฐी 1861 เคˆเฅฆ เคฎें เค‡เคŸเคฒी เค•ी เคธंเคธเคฆ เคจे เคตिเค•्เคŸเคฐ เค‡เคฎेเคจुเคเคฒ เค•ो ‘เค‡เคŸเคฒी เค•ा เคธเคฎ्เคฐाเคŸ’ เค˜ोเคทिเคค เค•िเคฏा เคคเคฅा เค‡เคŸเคฒी เค•ा เคเค•ीเค•เคฐเคฃ เคธंเคญเคต เคนुเค†। เคธाเคฐ्เคกिเคจिเคฏा-เคชीเคกเคฎॉเคฃ्เคŸ 1859 เคฎें เค†เคธ्เคŸ्เคฐिเคฏाเคˆ เคฌเคฒों เค•ो เคนเคฐा เคชाเคจे เคฎें เค•ाเคฎเคฏाเคฌ เคนुเค†।


Nationalism in Europe

(เค—) เคฏूเคจाเคจी เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐเคคा เคฏुเคฆ्เคง – เคฏूเคจाเคจी เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐเคคा เคฏुเคฆ्เคง เคจे เคชूเคฐे เคฏूเคฐोเคช เค•े เคถिเค•्เคทिเคค เค…เคญिเคœाเคค เคตเคฐ्เค— เคฎें เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เคญाเคตเคจाเค“ं เค•ा เคธंเคšाเคฐ เค•िเคฏा। 15เคตीं เคธเคฆी เคธे เคฏूเคจाเคจ เค‘เคŸोเคฎเคจ เคธाเคฎ्เคฐाเคœ्เคฏ เค•ा เคนिเคธ्เคธा เคฅा। เคฏूเคฐोเคช เคฎें เค•्เคฐांเคคिเค•ाเคฐी เคฐाเคท्เคŸ्เคฐเคตाเคฆ เค•ी เคช्เคฐเค—เคคि เคธे เคฏूเคจाเคจिเคฏों เค•ो เค†เคœाเคฆी เค•े เคฒिเค เคธंเค˜เคฐ्เคท 1821 เคฎें เค†เคฐंเคญ เคนो เค—เคฏा। เคฏूเคจाเคจ เคฎें เคฐाเคท्เคŸ्เคฐเคตाเคฆिเคฏों เค•ो เคจिเคฐ्เคตाเคธเคจ เคฎें เคฐเคน เคฐเคนे เคฏूเคจाเคจिเคฏों เค•े เคธाเคฅ เคชเคถ्เคšिเคฎी เคฏूเคฐोเคช เค•े เค…เคจेเค• เคฒोเค—ों เค•ा เคญी เคธเคฎเคฐ्เคฅเคจ เคฎिเคฒा เคœो เคช्เคฐाเคšीเคจ เคฏूเคจाเคจी เคธंเคธ्เค•ृเคคि เค•े เคช्เคฐเคคि เคธเคนाเคจुเคญूเคคि เคฐเค–เคคे เคฅे। เค•เคตिเคฏों เค”เคฐ เค•เคฒाเค•ाเคฐों เคจे เคฏूเคจाเคจ เค•ो ‘เคฏूเคฐोเคชीเคฏ เคธเคญ्เคฏเคคा เค•ा เคชाเคฒเคจा’ เคฌเคคाเค•เคฐ เคช्เคฐเคถंเคธा เค•ी เค”เคฐ เคเค• เคฎुเคธ्เคฒिเคฎ เคธाเคฎ्เคฐाเคœ्เคฏ เค•े เคตिเคฐुเคฆ्เคง เคฏूเคจाเคจ เค•े เคธंเค˜เคฐ्เคท เค•े เคฒिเค เคœเคจเคฎเคค เคœुเคŸाเคฏा। เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ เค•เคตि เคฒाเคฐ्เคก เคฌाเคฏเคฐเคจ เคจे เคงเคจ เคเค•เคค्เคฐिเคค เค•िเคฏा เค”เคฐ เคฌाเคฆ เคฎें เคฏुเคฆ्เคง เคฒเคก़เคจे เคญी เค—เค, เคœเคนाँ 1824 เคฎें เคฌुเค–ाเคฐ เคธे เค‰เคจเค•ी เคฎृเคค्เคฏु เคนो เค—เคˆ। เค…ंเคคเคค: 1832 เค•ी เค•ुเคธ्เคคुเคจเคคुเคจिเคฏा เค•ी เคธंเคงि เคจे เคฏूเคจाเคจ เค•ो เคเค• เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐ เคฐाเคท्เคŸ्เคฐ เค•ी เคฎाเคจ्เคฏเคคा เคฆी।


(เค˜) เคซ्เคฐैंเค•เคซเคฐ्เคŸ เคธंเคธเคฆ – เคœเคฐ्เคฎเคจ เค‡เคฒाเค•ों เคฎें เคฌเคก़ी เคธंเค–्เคฏा เคฎें เคฐाเคœเคจीเคคिเค• เคธंเค—เค เคจों เคจे เคซ्เคฐैंเค•เคซเคฐ्เคŸ เคถเคนเคฐ เคฎें เคฎिเคฒเค•เคฐ เคเค• เคธเคฐ्เคต-เคœเคฐ्เคฎเคจ เคจेเคถเคจเคฒ เคเคธेंเคฌ्เคฒी เค•े เคชเค•्เคท เคฎें เคฎเคคเคฆाเคจ เค•ा เคซैเคธเคฒा เค•िเคฏा। 18 เคฎเคˆ, 1848 เค•ो, 831 เคจिเคฐ्เคตाเคšिเคค เคช्เคฐเคคिเคจिเคงिเคฏों เคจे เคเค• เคธเคœेเคงเคœे เคœुเคฒूเคธ เคฎें เคœाเค•เคฐ เคซ्เคฐैंเค•เคซเคฐ्เคŸ เคธंเคธเคฆ เคฎें เค…เคชเคจा เคธ्เคฅाเคจ เค—्เคฐเคนเคฃ เค•िเคฏा। เคฏเคน เคธंเคธเคฆ เคธेंเคŸ เคชॉเคฒ เคšเคฐ्เคš เคฎें เค†เคฏोเคœिเคค เคนुเคˆ। เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคเค• เคœเคฐ्เคฎเคจ เคฐाเคท्เคŸ्เคฐ เค•े เคฒिเค เคเค• เคธंเคตिเคงाเคจ เค•ा เคช्เคฐाเคฐूเคช เคคैเคฏाเคฐ เค•िเคฏा। เค‡เคธ เคฐाเคท्เคŸ्เคฐ เค•ी เค…เคง्เคฏเค•्เคทเคคा เคเค• เคเคธे เคฐाเคœा เค•ो เคธौंเคชी เค—เคˆ เคœिเคธे เคธंเคธเคฆ เค•े เค…เคงीเคจ เคฐเคนเคจा เคฅा। เคœเคฌ เคช्เคฐเคคिเคจिเคงिเคฏों เคจे เคช्เคฐเคถा เค•े เคฐाเคœा เคซ्เคฐेเคกเคฐीเค– เคตिเคฒ्เคนेเคฎ เคšเคคुเคฐ्เคฅ เค•ो เคคाเคœ । เคชเคนเคจाเคจे เค•ी เคชेเคถเค•เคถ เค•ी เคคो เค‰เคธเคจे เค‰เคธे เค…เคธ्เคตीเค•ाเคฐ เค•เคฐ เค‰เคจ เคฐाเคœाเค“ं เค•ा เคธाเคฅ เคฆिเคฏा เคœो เคจिเคฐ्เคตाเคšिเคค เคธเคญा เค•े เคตिเคฐोเคงी เคฅे। เค‡เคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคœเคนाँ เค•ुเคฒीเคจ เคตเคฐ्เค— เค”เคฐ เคธेเคจा เค•ा เคตिเคฐोเคง เคฌเคข़ เค—เคฏा, เคตเคนीं เคธंเคธเคฆ เค•ा เคธाเคฎाเคœिเค• เค†เคงाเคฐ เค•เคฎเคœोเคฐ เคนो เค—เคฏा। เคธंเคธเคฆ เคฎें เคฎเคง्เคฏเคฎ เคตเคฐ्เค—ों เค•ा เคช्เคฐเคญाเคต เค…เคงिเค• เคฅा, เคœिเคจ्เคนोंเคจे เคฎเคœเคฆूเคฐों เค”เคฐ เค•ाเคฐीเค—เคฐों เค•ी เคฎाँเค—ों เค•ा เคตिเคฐोเคง เค•िเคฏा, เคœिเคธเคธे เคตे เค‰เคจเค•ा เคธเคฎเคฐ्เคฅเคจ เค–ो เคฌैเค े। เค…ंเคค เคฎें เคช्เคฐเคถो เค•े เคฐाเคœा เค•े เค‡ंเค•ाเคฐ เค•े เค•ाเคฐเคฃ เคซ्เคฐेंเค•เคซเคฐ्เคŸ เคธंเคธเคฆ เค•े เคธเคญी เคจिเคฐ्เคฃเคฏ เคธ्เคตเคคः เคธเคฎाเคช्เคค เคนो । เค—เค เคœिเคธเคธे เค‰เคฆाเคฐเคตाเคฆिเคฏों เคต เคฐाเคท्เคŸ्เคฐเคตाเคฆिเคฏों เคฎें เคจिเคฐाเคถा เคนुเคˆ। เคช्เคฐเคถा เค•े เคธैเคจिเค•ों เคจे เค•्เคฐांเคคिเค•ाเคฐिเคฏों เค•ो เค•ुเคšเคฒ เคฆिเคฏा เคœिเคธเคธे เคฏเคน เคธंเคธเคฆ เคญंเค— เคนो เค—เคˆ।


(เค™) เคฐाเคท्เคŸ्เคฐเคตाเคฆी เคธंเค˜เคฐ्เคทों เคฎें เคฎเคนिเคฒाเค“ं เค•ी เคญूเคฎिเค•ा – เคฐाเคท्เคŸ्เคฐเคตाเคฆी เคธंเค˜เคฐ्เคทों เค•े เคตเคฐ्เคทों เคฎें เคฌเคก़ी เคธंเค–्เคฏा เคฎें เคฎเคนिเคฒाเค“ं เคจे เคธเค•्เคฐिเคฏ เคฐूเคช เคธे เคญाเค— เคฒिเคฏा เคฅा। เคฎเคนिเคฒाเค“ं เคจे เค…เคชเคจे เคฐाเคœเคจीเคคिเค• เคธंเค—เค เคจ เคธ्เคฅाเคชिเคค เค•िเค, เค…เค–เคฌाเคฐ เคถुเคฐू เค•िเค เค”เคฐ เคฐाเคœเคจीเคคिเค• เคฌैเค เค•ों เค”เคฐ เคช्เคฐเคฆเคฐ्เคถเคจों เคฎें เคญाเค— เคฒिเคฏा। เค‡เคธเค•े เคฌाเคตเคœूเคฆ เค‰เคจ्เคนें เคเคธेंเคฌ्เคฒी เค•े เคšुเคจाเคต เค•े เคฆौเคฐाเคจ เคฎเคคाเคงिเค•ाเคฐ เคธे เคตंเคšिเคค เคฐเค–ा เค—เคฏा। เคฅा। เคœเคฌ เคธेंเคŸ เคชॉเคฒ เคšเคฐ्เคš เคฎें เคซ्เคฐैंเค•เคซเคฐ्เคŸ เคธंเคธเคฆ เค•ी เคธเคญा เค†เคฏोเคœिเคค เค•ी เค—เคˆ เคฅी เคคเคฌ เคฎเคนिเคฒाเค“ं เค•ो เค•ेเคตเคฒ เคช्เคฐेเค•्เคทเค•ों เค•ी เคนैเคธिเคฏเคค เคธे เคฆเคฐ्เคถเค• เคฆीเคฐ्เค˜ा เคฎें เค–เคก़े เคนोเคจे เคฆिเคฏा เค—เคฏा।


เคช्เคฐเคถ्เคจ 2. เคซ्เคฐांเคธीเคธी เคฒोเค—ों เค•े เคฌीเคš เคธाเคฎूเคนिเค• เคชเคนเคšाเคจ เค•ा เคญाเคต เคชैเคฆा เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เคซ्เคฐांเคธीเคธी เค•्เคฐांเคคिเค•ाเคฐिเคฏों เคจे เค•्เคฏा เค•เคฆเคฎ เค‰เค ाเค?
เค‰เคค्เคคเคฐ เคช्เคฐाเคฐंเคญ เคธे เคนी เคซ्เคฐांเคธीเคธी เค•्เคฐांเคคिเค•ाเคฐिเคฏों เคจे เคเคธे เค…เคจेเค• เค•เคฆเคฎ เค‰เค ाเค, เคœिเคจเคธे เคซ्เคฐांเคธीเคธी เคฒोเค—ों เคฎें เคเค• เคธाเคฎूเคนिเค• เคชเคนเคšाเคจ เค•ी เคญाเคตเคจा เค‰เคค्เคชเคจ्เคจ เคนो เคธเค•เคคी เคฅी। เคฏे เค•เคฆเคฎ เคจिเคฎ्เคจเคฒिเค–िเคค เคฅे

  1. เคชिเคคृเคญूเคฎि เค”เคฐ เคจाเค—เคฐिเค• เคœैเคธे เคตिเคšाเคฐों เคจे เคเค• เคธंเคฏुเค•्เคค เคธเคฎुเคฆाเคฏ เค•े เคตिเคšाเคฐ เคชเคฐ เคฌเคฒ เคฆिเคฏा, เคœिเคธे เคเค• เคธंเคตिเคงाเคจ เค•े เค…ंเคคเคฐ्เค—เคค เคธเคฎाเคจ เค…เคงिเค•ाเคฐ เคช्เคฐाเคช्เคค เคฅे।
  2. เคเค• เคจเคฏा เคซ्เคฐांเคธीเคธी เคंเคกा เคšुเคจा เค—เคฏा, เคœिเคธเคจे เคชเคนเคฒे เค•े เคฐाเคท्เคŸ्เคฐเคง्เคตเคœ เค•ी เคœเค—เคน เคฒे เคฒी।
  3. เค‡เคธ्เคŸेเคŸ เคœेเคจเคฐเคฒ เค•ा เคšुเคจाเคต เคธเค•्เคฐिเคฏ เคจाเค—เคฐिเค•ों เค•े เคธเคฎूเคน เคฆ्เคตाเคฐा เค•िเคฏा เคœाเคจे เคฒเค—ा เค”เคฐ เค‰เคธเค•ा เคจाเคฎ เคฌเคฆเคฒเค•เคฐ เคจेเคถเคจเคฒ เคเคธेंเคฌ्เคฒी | เค•เคฐ เคฆिเคฏा เค—เคฏा।
  4. เคจเคˆ เคธ्เคคुเคคिเคฏाँ เคฐเคšी เค—เคˆं, เคถเคชเคฅे เคฒी เค—เคˆं, เคถเคนीเคฆों เค•ा เค—ुเคฃเค—ाเคจ เคนुเค† เค”เคฐ เคฏเคน เคธเคฌ เคฐाเคท्เคŸ्เคฐ เค•े เคจाเคฎ เคชเคฐ เคนुเค†।
  5. เคเค• เค•ेंเคฆ्เคฐीเคฏ เคช्เคฐเคถाเคธเคจिเค• เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เคฒाเค—ू เค•ी เค—เคˆ, เคœिเคธเคจे เค…เคชเคจे เคญू-เคญाเค— เคฎें เคฐเคนเคจेเคตाเคฒे เคธเคญी เคจाเค—เคฐिเค•ों เค•े เคฒिเค เคธเคฎाเคจ เค•ाเคจूเคจ เคฌเคจाเค।
  6. เค†ंเคคเคฐिเค• เค†เคฏाเคค-เคจिเคฐ्เคฏाเคค เคถुเคฒ्เค• เคธเคฎाเคช्เคค เค•เคฐ เคฆिเค เค—เค เค”เคฐ เคญाเคฐ เคคเคฅा เคจाเคชเคจे เค•ी เคเค• เคธเคฎाเคจ เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เคฒाเค—ू เค•ी เค—เคˆ।
  7. เค•्เคทेเคค्เคฐिเคฏ เคฌोเคฒिเคฏों เค•ो เคนเคคोเคค्เคธाเคนिเคค เค•िเคฏा เค—เคฏा เค”เคฐ เคชेเคฐिเคธ เคฎें เคซ्เคฐेंเคš เคœैเคธी เคฌोเคฒी เค”เคฐ เคฒिเค–ी เคœाเคคी เคฅी, เคตเคนी เคฐाเคท्เคŸ्เคฐ เค•ी เคธाเคा เคญाเคทा เคฌเคจ เค—เคˆ।

เคช्เคฐเคถ्เคจ 3. เคฎाเคฐीเค†เคจ เค”เคฐ เคœเคฐ्เคฎेเคจिเคฏा เค•ौเคจ เคฅे? เคœिเคธ เคคเคฐเคน เค‰เคจ्เคนें เคšिเคค्เคฐिเคค เค•िเคฏा เค—เคฏा เค‰เคธเค•ा เค•्เคฏा เคฎเคนเคค्เคค्เคต เคฅा?
เค‰เคค्เคคเคฐ เคซ्เคฐांเคธीเคธी เค•्เคฐांเคคि เค•े เคธเคฎเคฏ เค•เคฒाเค•ाเคฐों เคจे เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐเคคा, เคจ्เคฏाเคฏ เค”เคฐ เค—เคฃเคคंเคค्เคฐ เคœैเคธे เคตिเคšाเคฐों เค•ो เคต्เคฏเค•्เคค เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เคจाเคฐी เคช्เคฐเคคीเค•ों เค•ा เคธเคนाเคฐा เคฒिเคฏा เค‡เคจเคฎें เคฎाเคฐीเค†เคจ เค”เคฐ เคœเคฐ्เคฎेเคจिเคฏा เค…เคค्เคฏเคงिเค• เคช्เคฐเคธिเคฆ्เคง เคนैं।

  • เคฎाเคฐीเค†เคจ – เคฏเคน เคฒोเค•เคช्เคฐिเคฏ เคˆเคธाเคˆ เคจाเคฎ เคนै। เค…เคคः เคซ्เคฐांเคธ เคจे เค…เคชเคจे เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐเคคा เค•े เคจाเคฐी เคช्เคฐเคคीเค• เค•ो เคฏเคนी เคจाเคฎ เคฆिเคฏा। เคฏเคน เค›เคตि เคœเคจ เคฐाเคท्เคŸ्เคฐ เค•े เคตिเคšाเคฐ เค•ा เคช्เคฐเคคीเค• เคฅी। เค‡เคธเค•े เคšिเคน्เคจ เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐเคคा เคต เค—เคฃเคคंเคค्เคฐ เค•े เคช्เคฐเคคीเค• เคฒाเคฒ เคŸोเคชी, เคคिเคฐंเค—ा เค”เคฐ เค•เคฒเค—ी เคฅे। เคฎाเคฐीเค†เคจ । เค•ी เคช्เคฐเคคिเคฎाเคँ เคธाเคฐ्เคตเคœเคจिเค• เคšौเคฐाเคนों เค”เคฐ เค…เคจ्เคฏ เคฎเคนเคค्เคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคธ्เคฅाเคจों เคชเคฐ เคฒเค—ाเคˆ เค—เคˆ เคคाเค•ि เคœเคจเคคा เค•ो เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เคเค•เคคा เค•े เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เคช्เคฐเคคीเค• เค•ी เคฏाเคฆ เค†เคคी เคฐเคนे เค”เคฐ เคตเคน เค‰เคธเคธे เค…เคชเคจी เคคाเคฆाเคค्เคฎเคฏ (เคคाเคฒเคฎेเคฒ) เคธ्เคฅाเคชिเคค เค•เคฐ เคธเค•े। เคฎाเคฐीเค†เคจ เค•ी เค›เคตि เคธिเค•्เค•ों เคต เคกाเค• เคŸिเค•เคŸों เคชเคฐ เค…ंเค•िเคค เค•ी เค—เคˆ เคฅी।
  • เคœเคฐ्เคฎेเคจिเคฏा – เคฏเคน เคœเคฐ्เคฎเคจ เคฐाเคท्เคŸ्เคฐ เค•ी เคจाเคฐी เคฐूเคชเค• เคฅी। เคšाเค•्เคทुเคท เค…เคญिเคต्เคฏเค•्เคคिเคฏों เคฎें เคตเคน เคฌเคฒूเคค เคตृเค•्เคท เค•े เคชเคค्เคคों เค•ो เคฎुเค•ुเคŸ เคชเคนเคจเคคी เคนै। เค•्เคฏोंเค•ि เคœเคฐ्เคฎเคจी เคฎें เคฌเคฒूเคค เคตीเคฐเคคा เค•ा เคช्เคฐเคคीเค• เคนै। เค‰เคธเคจे เคนाเคฅ เคฎें เคœो เคคเคฒเคตाเคฐ เคชเค•เคก़ी เคนुเคˆ เคฅी เค‰เคธ เคชเคฐ เคฏเคน เคฒिเค–ा เคนुเค† เคนै “เคœเคฐ्เคฎเคจ เคคเคฒเคตाเคฐ เคœเคฐ्เคฎเคจ เคฐाเค‡เคจ เค•ी เคฐเค•्เคทा เค•เคฐเคคी เคนै। เค‡เคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคœเคฐ्เคฎेเคจिเคฏा, เคœเคฐ्เคฎเคจी เคฎें เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐเคคा, เคจ्เคฏाเคฏ เค”เคฐ เค—เคฃเคคंเคค्เคฐ เค•ी เคช्เคฐเคคीเค• เคฌเคจ เค•เคฐ เค‰เคญเคฐी เคเค• เคจाเคฐी เค›เคตि เคฅी।


เคช्เคฐเคถ्เคจ 4. เคœเคฐ्เคฎเคจ เคเค•ीเค•เคฐเคฃ เค•ी เคช्เคฐเค•्เคฐिเคฏा เค•ा เคธंเค•्เคทेเคช เคฎें เคชเคคा เคฒเค—ाเคँ।
เค‰เคค्เคคเคฐ เคœเคฐ्เคฎเคจी เค•े เคเค•ीเค•เคฐเคฃ เค•ी เคช्เคฐเค•्เคฐिเคฏा เค•े เคฎเคนเคค्เคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคšเคฐเคฃ เค‡เคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคนैं _

  1. เคœเคฐ्เคฎเคจी เคเค•ीเค•เคฐเคฃ เค•ी เคฎाँเค— เค•े เคฆौเคฐाเคจ เคธंเคตिเคงाเคจ, เคช्เคฐेเคธ เค•ी เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐเคคा เค”เคฐ เคธंเค—เค เคจ เคฌเคจाเคจे เค•ी เค†เคœ़ाเคฆी เคœैเคธे เคธिเคฆ्เคงांเคคों เค•ा เคตिเค•ाเคธ เคนुเค†।
  2. เคธंเคธเคฆीเคฏ เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เคธ्เคฅाเคชिเคค เค•เคฐเคจे เค•ी เคชृเคท्เค เคญूเคฎि เคคैเคฏाเคฐ เค•ी เคœाเคจे เคฒเค—ी।
  3. เคœเคฐ्เคฎเคจ เคฒोเค—ों เคฎें 1848 เคˆเฅฆ เคธे เคนी เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เคญाเคตเคจा เคœाเค—ृเคค เคนो เค—เคˆ เคฅी। เค‡เคธเคฎें เคฏเคนाँ เค•े เคฎเคง्เคฏเคฎ เคตเคฐ्เค— เค•ा เคฏोเค—เคฆाเคจ เค…เคงिเค• เคนै।
  4. เค‰เคฆाเคฐเคตाเคฆी เคตिเคšाเคฐเคงाเคฐा เค•े เคฒोเค—ों เคจे เคฐाเคœเคถाเคนी เค”เคฐ เคซौเคœों เค•ा เค•เคก़ा เคฎुเค•ाเคฌเคฒा เค•िเคฏा เคœिเคธเคฎें เคตे เคธเคซเคฒ เคญी เคนुเค।
  5. เค‡เคธ เคช्เคฐเค•्เคฐिเคฏा เคฎें เคช्เคฐเคถा เค•े เคฌเคก़े เคญू-เคธ्เคตाเคฎिเคฏों เคจे เคญी เค…เคชเคจा เคชूเคฐ्เคฃ เคธเคนเคฏोเค— เคฆिเคฏा।
  6. เคช्เคฐเคถा เคจे เค‡เคธ เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เคเค•ीเค•เคฐเคฃ เค†ंเคฆोเคฒเคจ เค•ा เคจेเคคृเคค्เคต เคธंเคญाเคฒा เค”เคฐ เค‰เคธे เคจเคฏा เคธ्เคตเคฐूเคช เค”เคฐ เคจเคˆ เคฆिเคถा เคช्เคฐเคฆाเคจ เค•ी।
  7. เค‡เคธ เคช्เคฐเค•्เคฐिเคฏा เค•े เคœเคจเค• เคช्เคฐเคถा เค•े เคช्เคฐเคงाเคจเคฎंเคค्เคฐी เค‘เคŸो เคตॉเคจ เคฌिเคธ्เคฎाเคฐ्เค• เคฅे। เค‡เคธเคฎें เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคช्เคฐเคถा เค•ी เคธेเคจा เค”เคฐ เคจौเค•เคฐเคถाเคนी เค•ी เคฎเคฆเคฆ เค•ी।
  8. เค‡เคธ เคช्เคฐเค•्เคฐिเคฏा เคฎें เคช्เคฐเคถा เคจे เค‘เคธ्เคŸ्เคฐिเคฏा, เคกेเคจเคฎाเคฐ्เค• เค”เคฐ เคซ्เคฐांเคธ เคธे เคญी เคฏुเคฆ्เคง เค•िเค เคคเคฅा เคธเคซเคฒเคคा เคช्เคฐाเคช्เคค เค•ी।
  9. 18 เคœเคจเคตเคฐी 1871 เคˆเฅฆ เคฎें, เคตเคฐ्เคธाเคฏ เคฎें เคช्เคฐเคถा เค•े เคฐाเคœा เค•ाเค‡เคœ़เคฐ เคตिเคฒिเคฏเคฎ เคช्เคฐเคฅเคฎ เค•ो เคœเคฐ्เคฎเคจी เค•ा เคธเคฎ्เคฐाเคŸ เค˜ोเคทिเคค เค•िเคฏा เค—เคฏा | เคœिเคธเคธे เคœเคฐ्เคฎเคจी เค•े เคเค•ीเค•เคฐเคฃ เค•ी เคช्เคฐเค•्เคฐिเคฏा เค”เคฐ เค…เคงिเค• เคธเคฐเคฒ เคนो เค—เคˆ।
  10. เคตเคฐ्เคธाเคฏ เค•े เคฎเคนเคฒ เค•े เคถीเคถเคฎเคนเคฒ (เคนॉเคฒ เค‘เคซ เคฎिเคฐเคฐ्เคธ) เคฎें เคœเคฐ्เคฎเคจ เคฐाเคœเค•ुเคฎाเคฐों, เคธेเคจा เค•े เคช्เคฐเคคिเคจिเคงिเคฏों เค”เคฐ เคช्เคฐเคฎुเค– เคฎंเคค्เคฐी เคฌिเคธ्เคฎाเคฐ्เค• เคจे เคœเคฐ्เคฎเคจ เคธเคฎ्เคฐाเคŸ เค•ाเค‡เคœ़เคฐ เคตिเคฒिเคฏเคฎ เคช्เคฐเคฅเคฎ เค•े เคจेเคคृเคค्เคต เคฎें เคจเคตीเคจ เคœเคฐ्เคฎเคจ เคธाเคฎ्เคฐाเคœ्เคฏ เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เค•ी เคฎเคนเคค्เคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เค˜ोเคทเคฃा เค•ी।
  11. เค‡เคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคœเคฐ्เคฎเคจ เคฐाเคท्เคŸ्เคฐ เค•ा เคเค•ीเค•เคฐเคฃ เคนुเค†।
  12. เค‡เคธ เคช्เคฐเค•्เคฐिเคฏा เคฎें เคช्เคฐเคถा เคฐाเคœ्เคฏ เคเค• เคช्เคฐเคฎुเค– เคถเค•्เคคि เค•ा เค•ेเคจ्เคฆ्เคฐ เคฌเคจा।


เคช्เคฐเคถ्เคจ 5. เค…เคชเคจे เคถाเคธเคจ เคตाเคฒे เค•्เคทेเคค्เคฐों เคฎें เคถाเคธเคจ เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เค•ो เคœ्เคฏाเคฆा เค•ुเคถเคฒ เคฌเคจाเคจे เค•े เคฒिเค เคจेเคชोเคฒिเคฏเคจ เคจे เค•्เคฏा เคฌเคฆเคฒाเคต เค•िเค?
เค‰เคค्เคคเคฐ เคจेเคชोเคฒिเคฏเคจ เค•े เคจिเคฏंเคค्เคฐเคฃ เคฎें เคœो เค•्เคทेเคค्เคฐ เค†เคฏा เคตเคนाँ เค‰เคธเคจे เค…เคจेเค• เคธुเคงाเคฐों เค•ी เคถुเคฐुเค†เคค เค•ी। เค‰เคจเค•े เคฆ्เคตाเคฐा เค•िเค เค—เค เคธुเคงाเคฐ เคจिเคฎ्เคจเคฒिเค–िเคค เคฅे

  1. เคช्เคฐाเคšीเคจ เคธाเคฎाเคœिเค•, เคฐाเคœเคจैเคคिเค•, เคงाเคฐ्เคฎिเค• เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เค•ो เคจเคท्เคŸ เค•िเคฏा เค—เคฏा।
  2. เคธाเคฎाเคœिเค• เคธเคฎाเคจเคคा เคธ्เคฅाเคชिเคค เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เคจिเคฎ्เคจ เคต เค‰เคš्เคš เคตเคฐ्เค— เค•े เคญेเคฆ เค•ो เค–เคค्เคฎ เค•िเคฏा เค—เคฏा।
  3. 1804 เค•ी เคจेเคชोเคฒिเคฏเคจ เคธंเคนिเคคा เคจे เคœเคจ्เคฎ เคชเคฐ เค†เคงाเคฐिเคค เคตिเคถेเคทाเคงिเค•ाเคฐ เคธเคฎाเคช्เคค เค•เคฐ เคฆिเค เคฅे। เค‰เคธเคจे เค•ाเคจूเคจ เค•े เคธเคฎเค•्เคท เคธเคฎाเคจเคคा เค”เคฐ เคธंเคชเคค्เคคि เค•े เค…เคงिเค•ाเคฐ เค•ो เคธुเคฐเค•्เคทिเคค เคฌเคจाเคฏा।
  4. เคธเคฎाเคจ เค•เคฐ เคช्เคฐเคฃाเคฒी เคฒाเค—ू เค•ी เค—เคˆ। เคช्เคฐเคคिเคท्เค ा เคฎंเคกเคฒ เค•ी เคธ्เคฅाเคชเคจा เค•เคฐเค•े เคตिเคฆ्เคตाเคจों, เค•เคฒाเค•ाเคฐों เคต เคฆेเคถเคญเค•्เคคों เค•ो เคธเคฎ्เคฎाเคจिเคค เค•िเคฏा เค—เคฏा।
  5. เคกเคš เค—เคฃเคคंเคค्เคฐ, เคธ्เคตिเคŸ्เคœเคฐเคฒैंเคก, เค‡เคŸเคฒी เค”เคฐ เคœเคฐ्เคฎเคจी เคฎें เคจेเคชोเคฒिเคฏเคจ เคจे เคช्เคฐเคถाเคธเคจिเค• เคตिเคญाเคœเคจों เค•ो เคธเคฐเคฒ เคฌเคจाเคฏा।
  6. เคธाเคฎंเคคी เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เค•ो เค–เคค्เคฎ เค•िเคฏा เค”เคฐ เค•िเคธाเคจों เค•ो เคญू-เคฆाเคธเคค्เคต เค”เคฐ เคœाเค—ीเคฐเคฆाเคฐी เคถुเคฒ्เค•ों เคธे เคฎुเค•्เคคि เคฆिเคฒाเคˆ।
  7. เคถเคนเคฐों เคฎें เค•ाเคฐीเค—เคฐों เค•े เคถ्เคฐेเคฃी เคธंเค˜ों เค•े เคจिเคฏंเคค्เคฐเคฃों เค•ो เคนเคŸा เคฆिเคฏा เค—เคฏा। เคฏाเคคाเคฏाเคค เค”เคฐ เคธंเคšाเคฐ เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅाเค“ं เค•ो เคธुเคงाเคฐा เค—เคฏा।
  8. เค†เคฐ्เคฅिเค• เคธुเคงाเคฐ เค•เคฐเคจे เค•े เค‰เคฆ्เคฆेเคถ्เคฏ เคธे เคฌैंเค• เค‘เคซ เคซ्เคฐांเคธ’ เค•ी เคธ्เคฅाเคชเคจा เค•ी เค—เคˆ।
  9. เค‰เคธเคจे เคฆंเคก เคตिเคงाเคจ เค•ो เค•เค ोเคฐ เคฌเคจाเคฏा เคคเคฅा เคœूเคฐी เคช्เคฐเคฅा เคต เคฎुเคฆ्เคฐिเคค เคชเคค्เคฐों เค•ो เคชुเคจः เคช्เคฐाเคฐंเคญ เค•िเคฏा।
  10. เคถिเค•्เคทा เค•ी เค‰เคจ्เคจเคคि เค•े เคฒिเค เคฏूเคจिเคฐ्เคตเคธिเคŸी เค‘เคซ เคซ्เคฐांเคธ เค•ी เคธ्เคฅाเคชเคจा เค•ी, เคœเคนाँ เคฒैเคŸिเคจ, เคซ्เคฐेंเคš เคญाเคทा, เคธाเคงाเคฐเคฃ เคตिเคœ्เคžाเคจ เคต เค—เคฃिเคค เค•ी เคฎुเค–्เคฏ เคคौเคฐ เคชเคฐ เคถिเค•्เคทा เคฆी เคœाเคคी เคฅी।
  11. เค•ैเคฅोเคฒिเค• เคงเคฐ्เคฎ เค•ो เคฐाเคœเคงเคฐ्เคฎ เคฌเคจाเคฏा। เค‡เคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•िเคธाเคจों, เค•ाเคฐीเค—เคฐों, เคฎเคœเคฆूเคฐों เค”เคฐ เคจเค เค‰เคฆ्เคฏोเค—เคชเคคिเคฏों เคจे เคจเคˆ-เคจเคˆ เคฎिเคฒी เค†เคœाเคฆी เค•ो เคšเค–ा।


เคšเคฐ्เคšा เค•เคฐें

เคช्เคฐเคถ्เคจ 1. เค‰เคฆाเคฐเคตाเคฆिเคฏों เค•ी 1848 เค•ी เค•्เคฐांเคคि เค•ा เค•्เคฏा เค…เคฐ्เคฅ เคฒเค—ाเคฏा เคœाเคคा เคนै? เค‰เคฆाเคฐเคตाเคฆिเคฏों เคจे เค•िเคจ เคฐाเคœเคจीเคคिเค•, เคธाเคฎाเคœिเค• เคเคตं เค†เคฐ्เคฅिเค• เคตिเคšाเคฐों เค•ो เคฌเคข़ाเคตा เคฆिเคฏा?
เค‰เคค्เคคเคฐ เค‰เคฆाเคฐเคตाเคฆिเคฏों เค•ी 1848 เค•ी เค•्เคฐांเคคि เคตाเคธ्เคคเคต เคฎें เคคเคฌ เคนुเคˆ เคœเคฌ เค•เคˆ เคฏूเคฐोเคชीเคฏ เคฆेเคถों เคฎें เคฌेเคฐोเคœเค—ाเคฐी, เคญूเค–เคฎเคฐी เคคเคฅा เค—เคฐीเคฌी เค•ा เคตाเคคाเคตเคฐเคฃ เคฅा। เค‡เคธ เค•्เคฐांเคคि เค•ो เคฒाเคจे เคฎें เคฎเคง्เคฏเคฎ เคตเคฐ्เค— เค•ा เคฌเคนुเคค เคฌเคก़ा เคฏोเค—เคฆाเคจ เคฅा, เคœिเคธ เค•ाเคฐเคฃ เคธเคญी เคฆेเคถों เคฎें เค•เคˆ เคต्เคฏाเคชเค• เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เคนुเค। เค‡เคจเคฎें เคช्เคฐเคฎुเค– เคฐाเคœเคจैเคคिเค•, เคธाเคฎाเคœिเค• เคต เค†เคฐ्เคฅिเค• เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เค‡เคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคนैं :-

เคฐाเคœเคจैเคคिเค• เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ

  1. เคฐाเคœเคคंเคค्เคฐ เค•ा เค…ंเคค เค•เคฐเค•े เค—เคฃเคคंเคค्เคฐ เค•ी เคธ्เคฅाเคชเคจा เค•ी เค—เคˆ।
  2. เคธाเคฐ्เคตเคœเคจिเค• เคฎเคคाเคงिเค•ाเคฐ เค•े เค†เคงाเคฐ เคชเคฐ เคจिเคฐ्เคฎिเคค เคœเคจ-เคช्เคฐเคคिเคจिเคงि เคธเคญाเค“ं เค•े เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เค•े เคช्เคฐเคฏाเคธ เค†เคฐंเคญ เคนुเค।
  3. เคœเคฐ्เคฎเคจी, เค‡เคŸเคฒी, เคชोเคฒैंเคก, เค‘เคธ्เคŸ्เคฐो-เคนंเค—ेเคฐिเคฏเคจ เคธाเคฎ्เคฐाเคœ्เคฏों เคฎें เค‰เคฆाเคฐเคตाเคฆी เคฎเคง्เคฏเคฎ เคตเคฐ्เค—ों เค•े เคธ्เคค्เคฐी-เคชुเคฐुเคทों เคจे เคธंเคตिเคงाเคจเคตाเคฆ เค•ी เคฎाँเค— เค•ो เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เคเค•ीเค•เคฐเคฃ เค•ी เคฎाँเค— เค•े เคธाเคฅ เคœोเคก़ा।
  4. เค‰เคฆाเคฐเคตाเคฆिเคฏों เคจे เคเคธे เคฐाเคท्เคŸ्เคฐ เคฐाเคœ्เคฏों เค•े เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เค•ी เคฎाँเค— เคชเคฐ เคœोเคฐ เคฆिเคฏा เคœो เคธंเคตिเคงाเคจ, เคช्เคฐेเคธ เค•ी เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐเคคा เค”เคฐ เคธंเค—เค เคจ เคฌเคจाเคจे เคœैเคธे เคธंเคธเคฆीเคฏ เคธिเคฆ्เคงांเคคों เคชเคฐ เค†เคงाเคฐिเคค เคนो।
  5. เคฎเคนिเคฒाเค“ं เค•ो เคฐाเคœเคจैเคคिเค• เคฎเคคाเคงिเค•ाเคฐ เคฆिเค เคœाเคจे เค•ी เคฎाँเค— เค•ी เคœाเคจे เคฒเค—ी।

เคธाเคฎाเคœिเค• เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ

  1. เคฎเคนिเคฒाเค“ं เค•ो เคชुเคฐुเคทों เค•े เคธเคฎाเคจ เคฆเคฐ्เคœा เคฆिเคฏा เคœाเคจे เคฒเค—ा เคคเคฅा เค‰เคจเค•ी เคธเคญी เค•्เคทेเคค्เคฐों เคฎें เคญाเค—ीเคฆाเคฐी เค•ो เคฎเคนเคค्เคค्เคต เคต เคธเคฎ्เคฎाเคจ เค•ी เคฆृเคท्เคŸि เคธे เคฆेเค–ा เคœाเคจे เคฒเค—ा।
  2. เค•ुเคฒीเคจ เคตเคฐ्เค— เค•ी เค…เคชेเค•्เคทा เคฎเคง्เคฏเคฎ เคตเคฐ्เค— เค•े เคธเคญी เค•्เคทेเคค्เคฐों (เคฐाเคœเคจैเคคिเค•, เค†เคฐ्เคฅिเค• เคต เคธाเคฎाเคœिเค•) เคฎें เคฎเคนिเคฒाเค“ं เค•ी เคญाเค—ीเคฆाเคฐी เคฌเคข़ी เคœिเคธเคธे เค•ुเคฒीเคจ เคตเคฐ्เค— เค•ी เคถ्เคฐेเคท्เค เคคा เค•เคฎ เคนुเคˆ।

เค†เคฐ्เคฅिเค• เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ

  1. เคฎเคœเคฆूเคฐों เค”เคฐ เค•ाเคฐीเค—เคฐों เคจे เคญी เค…เคชเคจी เคฎाँเค—ों เค•े เคฒिเค เคช्เคฐเคฆเคฐ्เคถเคจ เคต เค†ंเคฆोเคฒเคจ เค•ा เคฎाเคฐ्เค— เค…เคชเคจाเคฏा।
  2. เคญू-เคฆाเคธเคคा เค”เคฐ เคฌंเคงुเค† เคฎเคœเคฆूเคฐी เค•ा เค…ंเคค เค•िเคฏा เค—เคฏा।
  3. เคฌाเคœ़ाเคฐों เค•ी เคฎुเค•्เคคि, เคšीเคœों เคคเคฅा เคชूँเคœी เค•े เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐ เค†เคฆाเคจ-เคช्เคฐเคฆाเคจ เค•ी เคฎाँเค— เคจे เคœोเคฐ เคชเค•เคก़ा เคคाเค•ि เคต्เคฏाเคชाเคฐिเค• เค‰เคจ्เคจเคคि เค•े เคฎाเคฐ्เค— เค–ुเคฒें।

เคช्เคฐเคถ्เคจ 2. เคฏूเคฐोเคช เคฎें เคฐाเคท्เคŸ्เคฐเคตाเคฆ เค•े เคตिเค•ाเคธ เคฎें เคธंเคธ्เค•ृเคคि เค•े เคฏोเค—เคฆाเคจ เค•ो เคฆเคฐ्เคถाเคจे เค•े เคฒिเค เคคीเคจ เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ เคฆें।
เค‰เคค्เคคเคฐ เคฐाเคท्เคŸ्เคฐเคตाเคฆ เค•े เคตिเค•ाเคธ เคฎें เคจเคตीเคจ เคชเคฐिเคธ्เคฅिเคคिเคฏों เคœैเคธे เค•ि เคฏुเคฆ्เคง, เค•्เคทेเคค्เคฐीเคฏ เคตिเคธ्เคคाเคฐ, เคถिเค•्เคทा เค†เคฆि เค•ो เคœिเคคเคจा เคฏोเค—เคฆाเคจ เคฐเคนा เคนै, เค‰เคคเคจा เคนी เคฏोเค—เคฆाเคจ เคธंเคธ्เค•ृเคคि เค•ा เคญी เคฐเคนा เคนै। เค‡เคธเค•े เค•เคˆ เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ เคนเคฎें เค‡เคคिเคนाเคธ เคฎें เคฎिเคฒเคคे เคนैं। เค‡เคธเคฎें เค•ुเค› เค‡เคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคนैं

  • เคซ्เคฐेเคกเคฐिเค• เคธॉเคฐเคฏू เค•ा เคฏुเคŸोเคชिเคฏा-1848 เคˆเฅฆ เคฎें เคซ्เคฐांเคธ เค•े เคซ्เคฐेเคกเคฐिเค• เคธॉเคฐเคฏू เคจे เคšाเคฐ เคšिเคค्เคฐों เค•ी เคเค• เคถ्เคฐृंเค–เคฒा เคฌเคจाเคˆ, เคœिเคธเค•े
    เคฆ्เคตाเคฐा เคตिเคถ्เคตเคต्เคฏाเคชी เคช्เคฐเคœाเคคांเคค्เคฐिเค• เค”เคฐ เคธाเคฎाเคœिเค• เค—เคฃเคฐाเคœ्เคฏों เค•े เคธ्เคตเคช्เคจ เค•ो เคธाเค•ाเคฐ เคฐूเคช เคฆेเคจे เค•ा เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•िเคฏा เค—เคฏा। เค‰เคธเคจे เค•เคฒ्เคชเคจा เคชเคฐ เค†เคงाเคฐिเคค เค†เคฆเคฐ्เคถ เคฐाเคœ्เคฏ เคฏा เคธเคฎाเคœ (เคฏूเคŸोเคชिเคฏा) เค•ो เคฆเคฐ्เคถाเคฏा। เค‡เคจ เคšिเคค्เคฐों เคฎें เคธเคญी เคธ्เคค्เคฐी, เคชुเคฐुเคทों เค”เคฐ เคฌเคš्เคšों เค•ो เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐเคคा เค•ी เคช्เคฐเคคिเคฎा เค•ी เคตंเคฆเคจा เค•เคฐเคคे เคนुเค เคฆिเค–ाเคฏा เค—เคฏा เคนै เคœिเคจเค•े เคนाเคฅों เคฎें เคฎเคถाเคฒ เคต เคฎाเคจเคต เค•े เค…เคงिเค•ाเคฐों เค•ा เค˜ोเคทเคฃाเคชเคค्เคฐ เคนै। เค‡เคจเคฎें เค‰เคจเค•ी เคชोเคถाเค•ों เค•ो เคญी เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เค†เคงाเคฐ เคฆेเคจे เค•े เคฒिเค เคเค• เคœैเคธी เคฐเค–ी เค—เคˆ เคคिเคฐंเค—े เคंเคกे, เคญाเคทा เคต เคฐाเคท्เคŸ्เคฐเค—ाเคจ เคฆ्เคตाเคฐा เคญी เคฐाเคท्เคŸ्เคฐ เคฐाเคœ्เคฏ เค•े เคฐूเคช เค•ो เคช्เคฐเค•เคŸ เค•เคฐเคจे เค•ा เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•िเคฏा เค—เคฏा।
  • เค•ाเคฐ्เคฒเค•ैเคธ्เคชเคฐ เคซ्เคฐिเคŸ्เคœ़ เค•ा เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐเคคा เค•े เคตृเค•्เคท เค•ा เคฐोเคชเคฃ-เคœเคฐ्เคฎเคจ เคšिเคค्เคฐเค•ाเคฐ เค•ोเคฐ्เคฒเค•ैเคธ्เคชเคฐ เคซ्เคฐिเคŸ्เคœ เคจे เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐเคคा เค•े เคตृเค•्เคท เค•ा เคฐोเคชเคฃ เค•เคฐเคคे เคนुเค เคเค• เคšिเคค्เคฐ เคฌเคจाเคฏा เคนै। เค‡เคธเค•ी เคชृเคท्เค เคญूเคฎि เคฎें เคซ्เคฐेंเคš เคธेเคจाเค“ं เค•ो เคœ्เคตेเคฌ्เคฐेเค•เคจ เคฐाเคœ्เคฏ เคชเคฐ เค•เคฌ्เคœा เค•เคฐเคคे เคนुเค เคฆिเค–ाเคฏा เค—เคฏा। เค‡เคธเคฎें เคซ्เคฐांเคธीเคธी เคธैเคจिเค•ों เค•ो เคจीเคฒी, เคธเคซेเคฆ เคต เคฒाเคฒ เคชोเคถाเค•ों เคฎें เคฆिเค–ाเคฏा เค—เคฏा เคนै เคœो เคตเคนाँ เค•े เคจाเค—เคฐिเค•ों เค•ा เคฆเคฎเคจ เค•เคฐ เคฐเคนे เคนैं เคœैเคธे เค•िเคธी เค•िเคธाเคจ เค•ी เค—ाเคก़ी เค›ीเคจ เคฐเคนे เคนैं, เค•ुเค› เคฎเคนिเคฒाเค“ं เค•ो เคคंเค— เค•เคฐ เคฐเคนे เคนैं เคฏा เค•िเคธी เค•ो เค˜ुเคŸเคจे เค•े เคฌเคฒ เคฌैเค เคจे เคชเคฐ เคฎเคœเคฌूเคฐ เค•เคฐ เคฐเคนे เคนैं। เค…เคคः เคถोเคทिเคคों เคฆ्เคตाเคฐा เคœो เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐเคคा เค•ा เคตृเค•्เคท เคฐोเคชเคคे เคนुเค เคฆเคฐ्เคถाเคฏा เค—เคฏा เคนै เค‰เคธ เคชเคฐ เคเค• เคคเค–्เคคी เคฒเค—ी เคนै เคœिเคธ เคชเคฐ เคœเคฐ्เคฎเคจ เคฎें เคฒिเค–ा เคนुเค† เคนै-”เคนเคฎเคธे เค†เคœ़ाเคฆी เค”เคฐ เคธเคฎाเคจเคคा เคฒे เคฒो-เคฏเคน เคฎाเคจเคตเคคा เค•ा เค†เคฆเคฐ्เคถ เคฐूเคช เคนै।” เคฏเคน เคเค• เคคเคฐเคน เคธे เคซ्เคฐांเคธीเคธिเคฏों เคชเคฐ เค•िเคฏा เค—เคฏा เคต्เคฏंเค—्เคฏ เคฅा เค•्เคฏोंเค•ि เคตे เค•เคนเคคे เคฅे เค•ि เคตे เคœเคนाँ เคœाเคคे เคนैं เคตเคนाँ เคฐाเคœเคคंเคค्เคฐ เค•ा เค…ंเคค เค•เคฐเค•े เคจเคˆ เค†เคฆเคฐ्เคถ เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เค•ाเคฏเคฎ เค•เคฐเคคे เคนैं เคฏाเคจि เคตे เคฎुเค•्เคคिเคฆाเคคा เคนैं।
  • เคฏूเคœीเคจ เคฆेเคฒाเค•़ोเค† เค•ी ‘เคฆ เคฎเคธैเค•เคฐ เคเคŸ เค•िเค‘เคธ’-เคซ्เคฐांเคธ เค•े เคฐूเคฎाเคจीเคตाเคฆी เคšिเคค्เคฐเค•ाเคฐ เคฆेเคฒाเค•़ोเค† เคจे เคเค• เคšिเคค्เคฐ เคฌเคจाเคฏा เคฅा। เค‡เคธเคฎें เค‰เคธ เค˜เคŸเคจा เค•ो เคšिเคค्เคฐिเคค เค•िเคฏा เค—เคฏा เคนै เคœเคฌ เคคुเคฐ्เค•ो เคจे 20,000 เคฏूเคจाเคจिเคฏों เค•ो เคฎाเคฐ เคกाเคฒा เคฅा। เค‡เคธे เค•िเค‘เคธ เคฆ्เคตीเคช เค•เคนा เคœाเคคा เคนै। เค‡เคธเคฎें เคฎเคนिเคฒाเค“ं เคต เคฌเคš्เคšों เค•ी เคชीเคก़ा เค•ो เค•ेเคจ्เคฆ्เคฐ เคฌिंเคฆु เคฌเคจाเคฏा เค—เคฏा เคนै เคœिเคธे เคšเคŸเค•ीเคฒे เคฐंเค—ों เคธे เคฐंเค—ा เค—เคฏा เคนै। เคคाเค•ि เคฆेเค–เคจे เคตाเคฒों เค•ी เคญाเคตเคจाเคं เคœाเค—ृเคค เคนों เค”เคฐ เค‰เคจเค•े เคฎเคจ เคฎें เคฏूเคจाเคจिเคฏों เค•े เคช्เคฐเคคि เคธเคนाเคจुเคญूเคคि เค‰เคค्เคชเคจ्เคจ เคนो। เค‡เคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•เคฒाเค•ाเคฐों เคจे เค…เคชเคจी เคฐเคšเคจाเค“ं เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เคฐाเคท्เคŸ्เคฐเคตाเคฆ เค•ो เค‰เคญाเคฐा เค”เคฐ เคธंเคธ्เค•ृเคคि เค•ा เค‡เคธเคฎें เคฎเคนเคค्เคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคฏोเค—เคฆाเคจ เคฐเคนा।

เคช्เคฐเคถ्เคจ 3. เค•िเคจ्เคนीं เคฆो เคฆेเคถों เคชเคฐ เคง्เคฏाเคจ เค•ेंเคฆ्เคฐिเคค เค•เคฐเคคे เคนुเค เคฌเคคाเคँ เค•ि 19เคตीं เคธเคฆी เคฎें เคฐाเคท्เคŸ्เคฐ เค•िเคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคตिเค•เคธिเคค เคนुเค?
เค‰เคค्เคคเคฐ 19เคตीं เคถเคคाเคฌ्เคฆी เคฎें เคฒเค—เคญเค— เคชूเคฐे เคฏूเคฐोเคช เคฎें เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏเคคा เค•ा เคตिเค•ाเคธ เคนुเค† เคœिเคธ เค•ाเคฐเคฃ เคฐाเคท्เคŸ्เคฐ เคฐाเคœ्เคฏों เค•ा เค‰เคฆเคฏ เคนुเค†। เค‡เคจเคฎें เคฌेเคฒ्เคœिเคฏเคฎ เคต เคชोเคฒैंเคก เคญी เคเคธे เคนी เคฆेเคถ เคฅे।

1815 เคˆเฅฆ เคฎें เคจेเคชोเคฒिเคฏเคจ เค•ी เคนाเคฐ เค•े เคฌाเคฆ เคตिเคฏเคจा เคธंเคงि เคฆ्เคตाเคฐा เคฌेเคฒ्เคœिเคฏเคฎ เค”เคฐ เคชोเคฒैंเคก เค•ो เคฎเคจเคฎाเคจे เคคเคฐीเค•े เคธे เค…เคจ्เคฏ เคฆेเคถों เค•े เคธाเคฅ เคœोเคก़ เคฆिเคฏा เค—เคฏा। เคœिเคจเค•ा เค†เคงाเคฐ เคฏूเคฐोเคชीเคฏ เคธเคฐเค•ाเคฐों เค•ी เคฏเคน เคฐूเคข़िเคตाเคฆी เคตिเคšाเคฐเคงाเคฐा เคฅी เค•ि เคฐाเคœ्เคฏ เคต เคธเคฎाเคœ เค•ी เคธ्เคฅाเคชिเคค เคชाเคฐंเคชเคฐिเค• เคธंเคธ्เคฅाเคँ เคœैเคธे เคฐाเคœเคคंเคค्เคฐ, เคšเคฐ्เคš, เคธाเคฎाเคœिเค• เคŠँเคš-เคจीเคš, เคธंเคชเคค्เคคि เค”เคฐ เคชเคฐिเคตाเคฐ เคฌเคจे เคฐเคนเคจे เคšाเคนिเค। เค‡เคธเค•ा เคฌेเคฒ्เคœिเคฏเคฎ เคต เคชोเคฒैंเคก เคจे เคตिเคฐोเคง เค•िเคฏा। เค…เคชเคจे เค•ो เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐ เคฐाเคท्เคŸ्เคฐ เคฐाเคœ्เคฏ เค•े เคฐूเคช เคฎें เคธ्เคฅाเคชिเคค เค•िเคฏा। เค‡เคจเค•ा เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เค‡เคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคนुเค† :-

  • เคฌेเคฒ्เคœिเคฏเคฎ – เคตिเคฏเคจा เค•ांเค—्เคฐेเคธ เคฆ्เคตाเคฐा เคฌेเคฒ्เคœिเคฏเคฎ เค•ो เคนॉเคฒैंเคก เค•े เคธाเคฅ เคฎिเคฒा เคฆिเคฏा เค—เคฏा। เคชเคฐंเคคु เคฆोเคจों เคฆेเคถों เคฎें เคˆเคธाเคˆ เคงเคฐ्เคฎ เค•े เค•เคŸ्เคŸเคฐ । เคตिเคฐोเคงी เคฎเคคाเคจुเคฏाเคฏी เคฐเคนเคคे เคฅे। เคœเคนाँ เคฌेเคฒ्เคœिเคฏเคฎ เคฎें เค•ैเคฅोเคฒिเค• เคฅे เคตเคนाँ เคนॉเคฒैंเคก เคฎें เคช्เคฐोเคŸेเคธ्เคŸेंเคŸ। เคนॉเคฒैंเคก เค•ा เคถाเคธเค• เคญी เคนॉเคฒैंเคก เคตाเคธिเคฏों เค•ो เคฌेเคฒ्เคœिเคฏเคฎเคตाเคธिเคฏों เคธे เคถ्เคฐेเคท्เค  เคฎाเคจเคคा เคฅा। เค…เคคः เค‡เคธ เคถ्เคฐेเคท्เค เคคा เค•ो เคฌเคจाเค เคฐเค–เคจे เค•े เคฒिเค เค‰เคธเคจे เคธเคญी เคธ्เค•ूเคฒों เคฎें เคช्เคฐोเคŸेเคธ्เคŸेंเคŸ เคงเคฐ्เคฎ เค•ी เคถिเค•्เคทा เคฆेเคจे เค•ी เคฐाเคœाเคœ्เคžा เคœाเคฐी เค•ी। เค‡เคธเค•ा เคฌेเคฒ्เคœिเคฏเคฎเคตाเคธिเคฏों เคจे เค•เคก़ा เคตिเคฐोเคง เค•िเคฏा, เค‡เคธเคฎें เค‡ंเค—्เคฒैंเคก เคจे เคญी เค‰เคจเค•ा เคธाเคฅ เคฆिเคฏा เคœिเคธ เค•ाเคฐเคฃ เคนॉเคฒैंเคก เค•ो เคฌेเคฒ्เคœिเคฏเคฎ เค•ो 1830 เคฎें เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐ เค•เคฐเคจा เคชเคก़ा। เคฌाเคฆ เคฎें เคฏเคนाँ เคชเคฐ เค‡ंเค—्เคฒैंเคก เคœैเคธी เคธंเคตैเคงाเคจिเค• เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เค•ाเคฏเคฎ เคนुเคˆ।
  • เคชोเคฒैंเคก – เคตिเคฏเคจा เคธंเคงि เคฆ्เคตाเคฐा เคนी เคชोเคฒैंเคก เค•ो เคฆो เคญाเค—ों เคฎें เคฌाँเคŸा เค—เคฏा เค”เคฐ เค‡เคธเค•ा เคฌเคก़ा เคญाเค— เคฐूเคธ เค•ो เคˆเคจाเคฎ เค•े เคคौเคฐ เคชเคฐ เคฆे เคฆिเคฏा
    เค—เคฏा। เคชเคฐंเคคु เคœเคฌ เคตเคนाँ เค•े เคฒोเค—ों เคฎें เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เคญाเคตเคจा เค•ा เคตिเค•ाเคธ เคนुเค† เคคो 1848 เคฎें เคชोเคฒैंเคก เคฎें, เคตाเคฐเคธा เคฎें, เค•्เคฐांเคคि เค†เคฐंเคญ เคนुเคˆ। เค‡เคธे เคฐूเคธी เคธेเคจाเค“ं เคจे เค•เค ोเคฐเคคा เคธे เคฆเคฌा เคฆिเคฏा। เคชเคฐंเคคु เคฐाเคท्เคŸ्เคฐเคตाเคฆिเคฏों เคจे เคนाเคฐ เคจเคนीं เคฎाเคจी เค”เคฐ เคฆुเคฌाเคฐा เคตिเคฆ्เคฐोเคน เค•िเคฏा เคœिเคธเคฎें เค‰เคจ्เคนें เคธเคซเคฒเคคा เคฎिเคฒी।

เคช्เคฐเคถ्เคจ 4. เคฌ्เคฐिเคŸेเคจ เคฎें เคฐाเคท्เคŸ्เคฐเคตाเคฆ เค•ा เค‡เคคिเคนाเคธ เคถेเคท เคฏूเคฐोเคช เค•ी เคคुเคฒเคจा เคฎें เค•िเคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคญिเคจ्เคจ เคฅा?
เค‰เคค्เคคเคฐ เคฌ्เคฐिเคŸेเคจ เคฎें เคฐाเคท्เคŸ्เคฐเคตाเคฆ เค•ा เคตिเค•ाเคธ เคเค• เคฒंเคฌी เคธंเคตैเคงाเคจिเค• เคช्เคฐเค•्เคฐिเคฏा เคฆ्เคตाเคฐा เคนुเค†। เค‡เคธเคฎें เค•िเคธी เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•ी เคฐเค•्เคคเคฐंเคœिเคค เค•्เคฐांเคคि เคจเคนीं เคนुเคˆ। เค…เคคः เค‡เคธ เคช्เคฐเค•्เคฐिเคฏा เค•ो เค†เคฎเคคौเคฐ เคชเคฐ เคนเคฎ ‘เคฐเค•्เคคเคนीเคจ เค•्เคฐांเคคि’ เค•े เคจाเคฎ เคธे เคญी เคœाเคจเคคे เคนैं। เคฏเคน เคช्เคฐเค•्เคฐिเคฏा เค‡เคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคนै

  1. 18เคตीं เคถเคคाเคฌ्เคฆी เคธे เคชूเคฐ्เคต เคฌ्เคฐिเคคाเคจी เคเค• เคฐाเคท्เคŸ्เคฐ เคจเคนीं เคฅा। เคœเคฌเค•ि เคฌ्เคฐिเคคाเคจी เคฆ्เคตीเคช เคธเคฎूเคน เคฎें-เค…ंเค—्เคฐेเคœ, เคตेเคฒ्เคถ, เคธ्เค•ॉเคŸ เคฏा เค†เคฏเคฐिเคถ | เคชเคนเคšाเคจ เคตाเคฒी เคจृเคœाเคคीเคฏ เคธเคฎूเคน เคฐเคนเคคे เคฅे เคœिเคจเค•ी เค…เคชเคจी เคตिเคถिเคท्เคŸ เคธांเคธ्เค•ृเคคिเค• เคต เคฐाเคœเคจैเคคिเค• เคชเคฐंเคชเคฐाเคँ เคฅीं।
  2. เค‡เคจเคฎें เค†ंเค—्เคฒ เคฐाเคท्เคŸ्เคฐ เคจे เค…เคชเคจी เคงเคจ-เคฆौเคฒเคค, เค…เคนเคฎिเคฏเคค เค”เคฐ เคธเคค्เคคा เค•े เคฌเคฒ เคชเคฐ เค…เคจ्เคฏ เคฆ्เคตीเคช เคธเคฎूเคน เค•े เคฐाเคท्เคŸ्เคฐों เคชเคฐ เค…เคชเคจा เคช्เคฐเคญाเคต เคธ्เคฅाเคชिเคค เค•เคฐเคจा เคช्เคฐाเคฐंเคญ เค•िเคฏा।
  3. 1688 เคˆเฅฆ เคฎें เคเค• เคฒंเคฌे เคธंเค˜เคฐ्เคท เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เคฐाเคœเคคंเคค्เคฐ เค•ी เคธเคฎเคธ्เคค เคถเค•्เคคि เค†ंเค—्เคฒ เคธंเคธเคฆ เค•े เค…เคงीเคจ เค† เค—เคˆ เค”เคฐ เคเค• เคฐाเคท्เคŸ्เคฐ เค•ा เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เค•िเคฏा เค—เคฏा เคœिเคธเค•ा เค•ेเคจ्เคฆ्เคฐ เค‡ंเค—्เคฒैंเคก เคฅा।
  4. เค‡ंเค—्เคฒैंเคก เค”เคฐ เคธ्เค•ॉเคŸเคฒैंเคก เค•े เคฌीเคš เคเค•्เคŸ เค‘เคซ เคฏूเคจिเคฏเคจ 1707 เคˆเฅฆ เคฎें เคนुเค† เคœिเคธเค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคฏूเคจाเค‡เคŸेเคก เค•िंเค—्เคกเคฎ เค‘เคซ เค—्เคฐेเคŸ เคฌ्เคฐिเคŸेเคจ เค•ा เค—เค เคจ เค•िเคฏा เค—เคฏा। เค‡เคธी เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เคธ्เค•ॉเคŸเคฒैंเคก เคชเคฐ เค‡ंเค—्เคฒैंเคก เค•ा เคช्เคฐเคญुเคค्เคต เคธ्เคฅाเคชिเคค เคนो เค—เคฏा।
  5. เคธ्เค•ॉเคŸเคฒैंเคก เคฎें เคฌ्เคฐिเคคाเคจी เคชเคนเคšाเคจ เค•ा เคตिเค•ाเคธ เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เคฏเคนाँ เค•ी เคธंเคธ्เค•ृเคคि เคต เคฐाเคœเคจैเคคिเค• เคธंเคธ्เคฅाเค“ं เค•ो เคฏोเคœเคจाเคฌเคฆ्เคง เคขंเค— เคธे เคจเคท्เคŸ เค•िเคฏा เค—เคฏा। เคœैเคธे-เคธ्เค•ॉเคŸिเคถ เคนाเค‡เคฒैंเคก्เคธ เค•े เคตाเคธिเคฏों เค•ो เค‰เคจเค•ी เค—ेเคฒिเค• เคญाเคทा เคฌोเคฒเคจे เค”เคฐ เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เคชोเคถाเค• เคชเคนเคจเคจे เคธे เคฐोเค•ा เค—เคฏा। เค‡เคธ เค•ाเคฐเคฃ เคฎเคœเคฌूเคฐ เคนोเค•เคฐ เคฒोเค—ों เค•ो เค…เคชเคจा เคฆेเคถ เค›ोเคก़เค•เคฐ เค…เคจ्เคฏ เคœเค—เคนों เคชเคฐ เคœाเคจा เคชเคก़ा।
  6. เค†เคฏเคฐเคฒैंเคก เคฎें เคญी เคเคธा เค•िเคฏा เค—เคฏा เค”เคฐ เคฏเคนाँ เคชเคฐ เค…ंเค—्เคฐेเคœों เคจे เคงाเคฐ्เคฎिเค• เคฎเคคเคญेเคฆ เค•ो เคนเคฅिเคฏाเคฐ เคฌเคจाเคฏा। เค†เคฏเคฐเคฒैंเคก เคฎें เค•ैเคฅोเคฒिเค• เคต เคช्เคฐोเคŸेเคธ्เคŸेंเคŸ เคฆो เคงाเคฐ्เคฎिเค• เค—ुเคŸ เคฅे। เค…ंเค—्เคฐेเคœों เคจे เคช्เคฐोเคŸेเคธ्เคŸेंเคŸों เค•ी เคฎเคฆเคฆ เค•เคฐเค•े เค•ैเคฅोเคฒिเค•ों เค•ो เคฆเคฌाเคฏा।
  7. 1798 เคˆเฅฆ เคฎें เคตोเคฒ्เคซ़ เคŸोเคจ เค”เคฐ เค‰เคธเค•ी เคฏूเคจाเค‡เคŸेเคก เค†เคฏเคฐिเคถเคฎेเคจ เคจेเคคृเคค्เคต เคฎें เคœो เคตिเคฆ्เคฐोเคน เคนुเค† เค‰เคธे เคฆเคฌा เคฆिเคฏा เค—เคฏा เค”เคฐ เค†เคฏเคฐเคฒैंเคก เค•ो เคฏूเคจाเค‡เคŸेเคก เค•िंเค—्เคกเคฎ เค•ा เคญाเค— เคฌเคจा เคฒिเคฏा เค—เคฏा।
  8. เคฌ्เคฐिเคคाเคจी เคฐाเคท्เคŸ्เคฐ เค•ा เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เค•เคฐเค•े เค‡เคธเค•े เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เคช्เคฐเคคीเค•ों- เคฏूเคจिเคฏเคจ เคœॅเค• (เคฌ्เคฐिเคŸेเคจ เค•ा เคंเคกा) เค”เคฐ เค—ॉเคก เคธेเคต เค†เคตเคฐ เคจोเคฌเคฒ เค•िंเค— (เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เค—ाเคจ) เค•ो เคธंเคชूเคฐ्เคฃ เคฏूเคจाเค‡เคŸेเคก เค•िंเค—्เคกเคฎ เคฎें เคช्เคฐเคšाเคฐिเคค เคต เคช्เคฐเคธाเคฐिเคค เค•िเคฏा เค—เคฏा।

เคช्เคฐเคถ्เคจ 5. เคฌाเคฒ्เค•เคจ เคช्เคฐเคฆेเคถों เคฎें เคฐाเคท्เคŸ्เคฐเคตाเคฆी เคคเคจाเคต เค•्เคฏों เคชเคจเคชा?
เค‰เคค्เคคเคฐ 1871 เคˆเฅฆ เค•े เคฌाเคฆ เคฌाเคฒ्เค•เคจ เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคฐाเคท्เคŸ्เคฐเคตाเคฆ เค•ा เค‰เคฆเคฏ เคนुเค† เค•्เคฏोंเค•ि

  1. เค‡เคธ เค•्เคทेเคค्เคฐ เค•ी เค…เคชเคจी เคญौเค—ोเคฒिเค• เคต เคœाเคคीเคฏ เคญिเคจ्เคจเคคा เคฅी।
  2. เค‡เคธ เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เค†เคงुเคจिเค• เคฏूเคจाเคจ, เคฐोเคฎाเคจिเคฏा, เคฌुเคฒ्เค—ेเคฐिเคฏा, เค…เคฒ्เคตेเคฐिเคฏा, เคฎेเคธिเคกोเคจिเคฏा, เค•्เคฐोเคเคถिเคฏा, เคฌोเคธ्เคจिเคฏा-เคนเคฐ्เคœेเค—ोเคตिเคจा, เคธ्เคฒोเคตेเคจिเคฏा, เคธเคฐ्เคฌिเคฏा, เคฎॉเคจ्เคŸिเคจिเค—्เคฐो เค†เคฆि เคฆेเคถ เคฅे เคœเคนाँ เคชเคฐ เคธ्เคฒाเคต เคญाเคทा เคฌोเคฒเคจे เคตाเคฒे เคฒोเค— เคฐเคนเคคे เคฅे। เคฏे เคธเคญी เคคुเคฐ्เค•ो เคธे เคญिเคจ्เคจ เคฅे।
  3. เคคुเคฐ्เค•ो เค”เคฐ เค‡เคจ เคˆเคธाเคˆ เคช्เคฐเคœाเคคिเคฏों เค•े เคฌीเคš เคฎเคคเคญेเคฆों เค•े เค•ाเคฐเคฃ เคฏเคนाँ เคชเคฐ เคนाเคฒाเคค เคญเคฏंเค•เคฐ เคนो เค—เค।
  4. เคœเคฌ เคธ्เคฒाเคต เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เคธเคฎूเคนों เคฎें เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐเคคा เคต เคฐाเคท्เคŸ्เคฐเคตाเคฆ เค•ा เคตिเค•ाเคธ เคนुเค† เคคो เคคเคจाเคต เค•ी เคธ्เคฅिเคคि เค”เคฐ เคญी เคญเคฏंเค•เคฐ เคนो เค—เคˆ।
  5. เค‡เคธ เค•ाเคฐเคฃ เค‡เคจ เคฐाเคœ्เคฏों เคฎें เค†เคชเคธी เคช्เคฐเคคिเคธ्เคชเคฐ्เคงा เค”เคฐ เคนเคฅिเคฏाเคฐों เค•ी เคนोเคก़ เคฒเค— เค—เคˆ । เค‡เคธเคจे เคธ्เคฅिเคคि เค•ो เค”เคฐ เค—ंเคญीเคฐ เคฌเคจा เคฆिเคฏा।
  6. เคฏूเคฐोเคชीเคฏ เคฆेเคถ (เคฐूเคธ, เคœเคฐ्เคฎเคจी, เค‡ंเค—्เคฒैंเคก, เค‘เคธ्เคŸ्เคฐिเคฏा, เคนंเค—เคฐी) เคญी เค‡เคจ เค•्เคทेเคค्เคฐों เคชเคฐ เค…เคชเคจा เคจिเคฏंเคค्เคฐเคฃ เคธ्เคฅाเคชिเคค เค•เคฐเคจा เคšाเคนเคคे เคฅे เคคाเค•ि เค•ाเคฒा เคธाเค—เคฐ เคธे เคนोเคจे เคตाเคฒे เคต्เคฏाเคชाเคฐ เค”เคฐ เคต्เคฏाเคชाเคฐिเค• เคฎाเคฐ्เค— เคชเคฐ เค‰เคจเค•ा เคจिเคฏंเคค्เคฐเคฃ เคนो।

เค‰เคชเคฐोเค•्เคค เค•ाเคฐเคฃों เคธे เค‡เคธ เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคฏूเคฐोเคชीเคฏ เคฆेเคถों เค”เคฐ เค‡เคจ เคฐाเคœ्เคฏों เคฎें เค†เคชเคธ เคฎें เค•เคˆ เคฏुเคฆ्เคง เคนुเค, เคœिเคธเค•ा เค…ंเคคिเคฎ เคชเคฐिเคฃाเคฎ เคช्เคฐเคฅเคฎ เคตिเคถ्เคต เคฏुเคฆ्เคง เค•े เคฐूเคช เคฎें เคธाเคฎเคจे เค†เคฏा।

Post a Comment

Previous Post Next Post